Veelgestelde vragen

STAP 1

Als eerste stap is het belangrijk te weten waarom je jouw immaterieel erfgoed wil filmen. Wat is het doel of de functie van de film(pjes)? Waarvoor ga je het beeldmateriaal gebruiken? 

STAP 2

Eens je weet waarom je je vakmanschap gaat filmen, kan je a.d.h.v. van de filters (‘tags’) bovenaan de toolkit-overzichtspagina beslissen welke toolkit je gaat gebruiken. Elk doel of elke functie vergt immers een andere methodiek en aanpak. 

Ook op de homepagina vind je een keuzelijst terug dat je kan helpen bij deze beslissing. 

STAP 3

Binnen elke toolkit staat een gedetailleerd overzicht van alle stappen die je kan ondernemen binnen het documentatieproces. Deze stappen werden opgemaakt door ervaringen binnen het project ‘Focus Vakmanschap’.

Is film maken nieuw voor jou? Neem dan een kijkje naar onze ‘Stap-voor-stap handleiding filmen’. 

Immaterieel erfgoed of vakmanschap documenteren is een diepgaand proces. Daarom is het aangeraden om steeds op voorhand goed na te denken over het doel en de functie van jouw film(materiaal). 

De filmmethode hangt namelijk samen met de gekozen functie van de film. Lees hier het artikel over de verschillende functies van het documenteren van immaterieel erfgoed. 

Wil je tutorials maken? Stap voor stap het proces tonen om zo nieuwe mensen jouw vakmanschap aan te leren? Dan kies je voor de ‘toolkit transmissie’ (overdracht van kennis en kunde). Wil je mensen enthousiasmeren en jouw immaterieel-erfgoedpraktijk aan het brede publiek tonen? Kies dan voor de ‘toolkit bewustmaken en sensibiliseren’. Enzovoort. 

Gebruik de filters (‘tags’) bovenaan de toolkit-overzichtspagina om de juiste toolkit voor jouw documentatieproject te vinden. 

Ook op de homepagina vind je een keuzelijst terug dat je kan helpen bij deze beslissing. 

Nieuw bij het filmen? Neem dan een kijkje naar onze ‘Stap-voor-stap handleiding filmen’. 

Filmen en opnemen is nog nooit zo toegankelijk en betaalbaar geweest als vandaag: met één druk op de knop kan je met een smartphone allerlei soorten opnames maken in verschillende situaties.

Wanneer je echter audiovisuele documentatie produceert in de context van het borgen van levend erfgoed, moet je eerst beslissen waarom je deze erfgoedpraktijk en vakmanschap wilt filmen en wat je met de beelden gaat doen.

Als je niet zeker weet wat het doel is van je film, ga dan naar het toolkit-overzicht en filter op de functie(s) van het beeldmateriaal.

Als je zelf graag aan de slag gaat met filmen van jouw vakmanschap om jouw kennis en kunde door te geven, kan je aan de slag met het ‘participatief filmmaken’. Deze methode houdt in dat mensen hun eigen werkelijkheid filmen.

Dit is de meest uitgebreide van alle opnamemethoden om levend erfgoed te documenteren, en stemt overeen met de participatieve geest die in borgen schuilt. 

De uitleg van deze methode, het bijbehorende stappenplan en het praktijkvoorbeeld vind je terug in de ‘toolkit transmissie’. 

Let op! Participatief werken is een basisprincipe in het samenwerken met beoefenaars van immaterieel erfgoed. Het is daarom van belang dat iedere functie participatief wordt uitgevoerd. 

Is film maken nieuw voor jou? Neem dan een kijkje naar onze ‘Stap-voor-stap handleiding filmen’. 

Een toolkit binnen de ‘Toolbox Focus Vakmanschap’ is een specifieke handleiding voor het audiovisueel documenteren van immaterieel erfgoed a.d.h.v. één bepaalde functie. Deze functie linkt direct aan het doel dat je beoogt met het filmmateriaal. 

Een toolkit bestaat uit: 

- een toelichting over een bepaalde functie 

- de aangewezen methode

- aanbevelingen van een ervaren filmmaker binnen het participatieve documentatieproces met erfgoedgemeenschappen

- praktijkvoorbeelden uit het project Focus Vakmanschap

Hier vind je een overzicht van alle toolkits. 

Niet zeker over de functie of het doel van jouw film? 

Lees het artikel ‘Hoe en waarom immaterieel erfgoed en vakmanschap documenteren’.

Weet je (nog) niet goed wat het doel van jouw filmproject is? 

Het beantwoorden van de vragenlijst op de homepage geeft je houvast om het einddoel van je project beter te begrijpen en de juiste methode te kiezen. Als je extra ondersteuning nodig hebt, kun je contact opnemen met erfgoedprofessionals in Vlaanderen via de contactpagina. Zij staan graag klaar om te helpen je project verder uit te tekenen.

Is film maken nieuw voor jou? Neem dan een kijkje naar onze ‘Stap-voor-stap handleiding filmen’. 

Deze handleiding werd opgesteld aan de hand van de ervaringen van een ervaren filmmaker binnen het project ‘Focus Vakmanschap’. 

Immaterieel (cultureel) erfgoed zijn gewoontes, kennis en praktijken van vandaag, die mensen hebben meegekregen en graag willen doorgeven aan toekomstige generaties. Immaterieel-erfgoedpraktijken evolueren doorheen de tijd en veranderen met ons mee.

Immaterieel erfgoed is niet-tastbaar: het zit in hoofden en handen van mensen. Je groeit er vanzelf mee op of je kiest er op een gegeven moment bewust voor. In elk geval vergt het oefening en vooral veel doen.

En het omvat natuurlijk ook andere dingen: zonder kostuums geen parade, geen vakman zonder atelier.

Immaterieel erfgoed is er in alle maten en soorten: het kan van alles zijn.

Daarom wordt het vaak in deelverzamelingen, zogenaamde ‘domeinen’, verdeeld. Het kunnen praktijken zijn die met vertellen en taalgebruik te maken hebben, thuishoren in muziek en podiumkunsten, rituelen en feesten of gebruiken zijn, onder sport en spel vallen, bij natuur en landbouw horen, iets te maken hebben met eten en drinken, of een ambacht, vakmanschap of techniek zijn.

Of geen van dat alles. Of van alles iets.

Immaterieel erfgoed doe je niet alleen.

Of je nu in een vereniging zit of alleen werkt, immaterieel erfgoed leeft in een groep. In erfgoedtermen heet dat een 'erfgoedgemeenschap'.

De erfgoedgemeenschap zijn de mensen die je erfgoedpraktijk een warm hart toedragen, er aan mee doen of van aan de zijlijn supporteren. Bovendien geef je immaterieel erfgoed door, aan anderen of jongeren, omdat je het met z’n allen belangrijk vindt. Ook voor de toekomst.

Wanneer we het in Vlaanderen over levend erfgoed hebben, gaat het vaak om dierenrassen met een erkenning als levend erfgoedras. Het gaat dan over rassen van kippen, konijnen, runderen, … die vaak ook een link hebben met een bepaalde streek. 
Het Steunpunt Levend Erfgoed biedt geïnteresseerden ondersteuning en informatie. De term ‘levend erfgoed’ kan ook als verzamelnaam gebruikt worden voor alle rassen en variëteiten van dieren en planten die over verschillende generaties heen vorm kregen door menselijke en/of natuurlijke selectie.*

In de internationale context van de UNESCO 2003 Conventie wordt sinds enkele jaren de term ‘living heritage’ (levend erfgoed) echter ook gebruikt als synoniem voor de term ‘intangible cultural heritage’ (immaterieel cultureel erfgoed). Omwille van het dynamische en levendige karakter van immaterieel erfgoed, hebben we het in de Vlaamse context ook af en toe over levend erfgoed wanneer we het over immaterieel erfgoed hebben.

Bron: *Zo definieert ‘t Grom – Museum van de Groentestreek – de term ‘levend erfgoed’ op haar website.

Spontaan roept vakmanschap (of ook wel meesterschap) misschien beelden op van ambachten als mandenvlechten, klompen maken of handweven. Maar evengoed imkeren, kombucha maken, reuzen bouwen of tapdansen zijn voorbeelden van immaterieel erfgoed waarin vakmensen virtuoos aan de slag zijn. Immaterieel erfgoed is her en der aanwezig in de samenleving. Het gaat om erfgoed dat leeft in de hoofden en handen van mensen.

In 2003 riep UNESCO een conventie in het leven om de internationale diversiteit van immaterieel erfgoed voor het voetlicht te brengen en om de waarde ervan voor duurzame ontwikkeling te onderstrepen. Samen met de Werelderfgoedconventie biedt de UNESCO 2003 Conventie een goed overzicht van het erfgoed dat de mensheid rijk is.

De UNESCO 2003 Conventie focust op het borgen van immaterieel erfgoed en plaatst daarbij de gemeenschappen, groepen en individuen centraal die het erfgoed belichamen en doorgeven aan nieuwe generaties.

Landen overal ter wereld kunnen deze conventie ratificeren – zoals België deed in 2006 – en er hun erfgoedbeleid rond vormgeven. Ze baseren zich dan onder andere op de Operationele Richtlijnen en Ethische Principes die gelinkt zijn aan de Conventie. Lidstaten kunnen hun immaterieel-erfgoedpraktijken ook voordragen voor opname op de internationale lijsten die gekoppeld zijn aan de UNESCO 2003 Conventie.

Je kan de tekst van de Conventie raadplegen op de website van UNESCO, waar je ook meer informatie vindt over de geschiedenis van de Conventie en de diverse procedures.

Borgen betekent een duurzame toekomst (helpen) geven aan immaterieel erfgoed. Wanneer je erfgoed gaat borgen, onderneem je bewust actie om ervoor te zorgen dat mensen je erfgoed leren kennen en kunnen beoefenen. Zo krijgen ook nieuwe generaties goesting om mee te doen en kunnen ze met voldoende kennis in handen de praktijk voortzetten en de toekomst van dit immaterieel erfgoed verzekeren.

Die erfgoedzorg voor immaterieel erfgoed kan je op verschillende manieren aanpakken, bijvoorbeeld door de praktijk grondig te documenteren en het archief goed te bewaren, door communicatie te voeren naar een breder publiek of door het erfgoed verder te onderzoeken. Op welke manier je je erfgoed ook wil borgen, het is essentieel dat je er steeds nieuwe mensen bij betrekt, zodat je erfgoed ook dankzij hen kan voortleven.

In het Engels spreken we over safeguarding en in het Frans over sauvegarder wanneer we het over borgen hebben.

Zorg dragen voor immaterieel of levend erfgoed wordt ook borgen genoemd. 

Een immaterieel-erfgoedpraktijk is een praktijk die leeft binnen een erfgoedgemeenschap, met beoefenaars en directe betrokkenen. Deze praktijk kan een processie zijn, een traditie, een artisanale techniek, een ambacht, … Het kan ook gaan om een onderdeel van een breder proces, zo maakt de Wildemannenloop bijvoorbeeld deel uit van de traditie van het Ros Beiaard in Dendermonde.

Ook de erfgoedzorg die de betrokken erfgoedgemeenschap uitvoert – bijvoorbeeld door de praktijk te documenteren, te ontsluiten, door te geven of erover te onderrichten – maakt deel uit van het immaterieel erfgoed.

In Vlaanderen is er een fijnmazig netwerk van erfgoeddienstverleners aanwezig. D.w.z. dat er over heel Vlaanderen en vanuit verschillende specialisaties organisaties het borgen van immaterieel erfgoed ondersteunen. 

Heb je specifieke vragen of wil je meer te weten komen over één bepaalde praktijk? Met vragen over een specifieke immaterieel-erfgoedpraktijk kan je natuurlijk het best contact opnemen met de betrokken immaterieel-erfgoedgemeenschap! Zij zijn immers de dragers van het erfgoed. 

Daarnaast zijn er vele professionele erfgoedorganisaties die aan het werk zijn rond en met immaterieel erfgoed: archieven, musea, dienstverleners, …

Wil je informatie over immaterieel erfgoed in het algemeen? 

WERKPLAATS IMMATERIEEL ERFGOED | algemeen aanspreekpunt voor en rond immaterieel erfgoed in Vlaanderen en Brussel

Zoek je ondersteuning rond thema's?

Voor al je vragen, groot en klein, staat een professioneel netwerk klaar. Ze helpen je op weg of verwijzen je door naar de juiste personen of collega-organisaties.

HISTORIES | Feesten, rituelen en sociale gebruiken

CEMPER | Podiumkunsten & muziek

CAG | Eten en drinken, natuur en landbouw

ETWIE | Ambacht, vakmanschap en techniek

BOKRIJK - VAKMANSCHAP EN ERFGOED | Ambachtelijke technieken en vaardigheden

PARCUM | Religieus en levensbeschouwelijk erfgoed

Lokaal wegwijs of ondersteuning?

Contacteer de lokale erfgoedcel, lokale erfgoeddienst of cultuurbeleidscoördinator.

Geen idee wie aan te spreken? Vul het formulier op onze contactpagina in en we helpen je graag verder! 

Een erfgoedprofessional, of een immaterieel-erfgoedwerker, is iemand die in professioneel dienstverband werkt voor de immaterieel-erfgoedwerking bij een cultureel-erfgoedorganisatie.

Denk hierbij aan de landelijke erfgoeddienstverleners, erfgoedcellen en vele VZW’s die zich inzetten voor het borgen van immaterieel erfgoed zoals bijvoorbeeld Circuscentrum. Steunpunt voor de Vlaamse circussector. 

Maar ook erfgoedwerkers in musea, archieven, erfgoedbibliotheken, … werken vaak rond immaterieel erfgoed: ze doen onderzoek, maken tentoonstellingen, werken samen met erfgoedgemeenschappen, ...

De werking die een externe, veelal professionele, erfgoedorganisatie of -persoon opzet om immaterieel erfgoed te borgen. 

Dit kan bijvoorbeeld een activiteit zijn van een museum, archief, erfgoedcel of expertisecentrum rond immaterieel erfgoed. Een immaterieel-erfgoedwerking krijgt best vorm in samenspraak met de erfgoedgemeenschap. Participatief werken met de betrokkenen van een immaterieel-erfgoedpraktijk is immers een cruciaal principe binnen de zorg voor dit levende erfgoed.