12. Bewerken en afwerken van filmmateriaal

Het bewerken en afwerken van filmmateriaal is een wereld op zich en er zijn veel verschillende benaderingen.

Hieronder vind je 12 stappen voor het bewerken en afwerken van je gefilmde materiaal:

Editen is complex en er zijn verschillende aanpakken. Daarnaast is het essentieel om vertrouwd te raken met het beeldmateriaal. Neem de tijd om de beelden door te nemen, zodat je op de hoogte bent van de inhoud en waar je bepaalde shots kunt vinden. 

Tips bij het monteren van videomateriaal:

• Neem de tijd om het project in je montagesoftware te organiseren voordat je begint met bewerken. Maak verschillende bins of mappen voor video, audio, sequenties, archiefmateriaal, afbeeldingen, export, muziek,... Importeer al het beeldmateriaal in de juiste mappen. Gebruik kleurlabels om de media en sequenties te organiseren. Dit maakt het project overzichtelijk en werkbaar.
• Begin met monteren vanaf het scenario en kijk goed hoe je de montage shot voor shot kunt opbouwen. 
• Als je interviews hebt, kun je vanaf daar beginnen. Maak het interviewmateriaal schoon door de citaten die je gaat gebruiken te selecteren/isoleren. Van daaruit bouw je de montage op: door citaten te combineren en in een andere volgorde te zetten of met beeldmateriaal dat illustreert wat er wordt gezegd.
• Als er duidelijke scènes in het materiaal zitten, begin dan met deze samen te voegen als uitgangspunt en bouw van daaruit verder op. Kijk hoe ze allemaal samenhangen en bewerk ze door materiaal te verwijderen of toe te voegen aan de uiteindelijke vorm.
• Begin met het maken van ruwe montages in afzonderlijke sequenties/op afzonderlijke tijdlijnen. Neem de media van elke opnamedag op in een eigen sequentie/tijdlijn en bewerk ze zodat je alleen potentieel bruikbare shots overhoudt. Kopieer en plak van daaruit interessante shots of scènes in een hoofdsequentie / tijdlijn waar je de uiteindelijke vorm kunt monteren.

Slider: montage en montage-overlay met verduidelijking van de verschillende sequenties.

• Neem indien mogelijk de tijd om je werk te laten rusten. Als je niet zeker weet of de bewerking de goede kant op gaat, is het productiever om met een frisse blik naar je werk te kijken dan door te gaan zonder een duidelijke visie.
• Het kan de moeite waard zijn om verschillende editing-methoden uit te proberen. Soms kan iets waarvan je denkt dat het niet zal werken interessant worden nadat je het hebt gezien.
• Besteed evenveel aandacht aan je audio als aan je beeld. De audio brengt alles samen en helpt bij het afwerken van de video.
• Gebruik alle creatieve gereedschappen van je editingsoftware - zoals herpositioneren, stabiliseren en snelheidswijzigingen - om de beelden te helpen bewerken. 
• Het is raadzaam om de editing te doen met de actieve medewerking van de praktijkbeoefenaars.  

Bekijk je beelden vanuit verschillende perspectieven. Misschien is het mogelijk om verschillende functies te vervullen/bedekken met het beeldmateriaal. 

Bijvoorbeeld: Een interview toegevoegd aan de beelden die zijn gemaakt om de overdrachtsfunctie te vervullen, kan resulteren in een montage die perfect past bij de functie 'bewustmaking'. Een selectie van beelden om de onderzoeksfunctie te vervullen kan worden gebruikt om een trailer te maken om het project te communiceren.

Afhankelijk van de functie van je video kan een voice-over het beste worden opgenomen op een playout van de uiteindelijke montage. 

Zo voorkom je dat je meer essentiële audio hebt dan beelden die bij de audio kunnen worden gebruikt. Voor de overdrachtsfunctie kun je langere montages maken en ervoor kiezen om de beoefenaars vrijuit te laten spreken vanuit hun perspectief. Daarna kun je de video opnieuw monteren met selecties van de nieuw opgenomen voice-over.

Voor de meeste functies zal het niet nodig zijn of verwacht worden om muziek te gebruiken omdat je de geluiden van het ambacht of de erfgoedpraktijk duidelijk wil horen. 

Bij een communicatieaanpak (bewustmaking) wordt het gebruik van muziek verwacht of is het nodig om het leuker te maken om naar te kijken. Het gebruik van geschikte muziek of andere omgevingsgeluiden kan een uitdaging zijn en het zoeken ernaar kan veel tijd kosten. 

Tips bij het gebruik van muziek en geluid in video:

• Wees je ervan bewust dat je de emotionele impact van je video in een heel specifieke richting duwt als je muziek gebruikt. Dit kan zijn wat je wilt, maar het kan net zo goed niet werken voor mensen die een andere muziekvoorkeur hebben. 
• De muziek is ook een factor die het ritme van de montage beïnvloedt, omdat je de in- en uitgangen van de shots of sequenties moet aanpassen aan de muziek. Het kan de moeite waard zijn om te kijken of je muziek kunt vinden die nauw aansluit bij het specifieke ambacht of de erfgoedpraktijk.

Deel je montage met de praktijkbeoefenaars en alle betrokkenen voordat je de uiteindelijke video afwerkt. 

Dit kun je doen door een lage resolutie video van de montage te exporteren. Zorg ervoor dat je vermeldt dat dit niet de definitieve video is, want het is soms moeilijk voor buitenstaanders om verder te kijken dan het onvoltooide beeld en de audio. Verzamel alle feedback en pas de montage dienovereenkomstig aan.

Neem de tijd om de uiteindelijke audiomix aan te passen. Zorg ervoor dat alle gesproken geluiden goed hoorbaar zijn en dat de muziek gelijk loopt met de spraak. 

Achtergrondgeluiden kunnen soms worden geëlimineerd door het geluid te bewerken of sommige woorden kunnen begrijpelijker worden gemaakt door het volume van dit specifieke stukje geluid aan te passen. De basis kan worden gedaan in je bewerkingssoftware en kan een enorm verschil maken voor de algehele kwaliteit van je video. Luister naar je uiteindelijke audio op verschillende apparaten om te horen hoe het resultaat overkomt.

Sommige opnames kunnen op verschillende tijden zijn opgenomen, met verschillende witbalansen of belichtingen. Dit kan afleidend zijn om naar te kijken. Met het kleurcorrectieproces kun je elke opname balanceren, zodat de algehele look van de video consistent is. 

Als je bepaalde delen van opnamen wilt accentueren of de emotionele geladenheid van realistisch ogende beelden wilt verschuiven, dan kun je de beelden graden. Hier pas je de kleur- en luminantie-verhouding van de afbeelding aan aan een specifieke stemming. 

Dit is een creatief proces dat technisch en uitdagend kan worden. De meeste softwarepakketten hebben een basisset voor kleurcorrectie en kleurverbetering. Zorg ervoor dat je op een gekalibreerde monitor werkt als je dit werk doet. Bekijk je werk op verschillende apparaten om te zien hoe het resultaat zich vertaalt.

Sommige informatie of hoofdstukken van de video kunnen duidelijk worden gemaakt met behulp van graphics. Evalueer je montages om te zien waar je deze extra informatie kunt toevoegen of misschien nodig hebt.

Tips bij het gebruik van graphics in video:  

• Zorg ervoor dat je niet te veel afbeeldingen gebruikt, want dat leidt af.
• Besteed de nodige aandacht aan de titels en de verplichte vermeldingen.
• Vermeld de mensen en instellingen die aan de video hebben meegewerkt op de juiste manier in de eindcredits. Deze informatie kan op een aantal specifiek geselecteerde shots worden geplaatst. Dit houdt de aandacht van de kijkers vast. Elke editingsoftware heeft tools om hierin creatief te zijn. 

Het proces van ondertiteling bestaat uit het markeren van de ‘in-’ en ‘uit-punten’ van elke gesproken zin en het maken van een vertaling die past bij de lengte van die selectie.

Houd er rekening mee dat dit een grote en tijdrovende klus is. De ondertitels kunnen worden ingesloten in de afbeelding of worden opgeslagen in een specifieke tekstindeling die de titels dynamischer maakt wanneer ze worden afgespeeld.

Tips bij het ondertitelen:  

• De ondertitels mogen niet in beeld komen voor de gesproken tekst begint, en moeten ook minstens blijven staan tot het einde van de gesproken tekst.
• Je laat best geen ondertitels over grote beeldwissels heen lopen (een grote beeldwissel is bijvoorbeeld een verandering van locatie). In de mate van het mogelijke hou je ook rekening met kleine beeldwissels.
• De ondertitels moeten voldoende lang in beeld staan om gemakkelijk gelezen te kunnen worden. Een goede richtlijn voor intralinguale ondertiteling (Nederlands-Nederlands) is ongeveer 12 tot 14 tekens per seconde.
• Ondertitels mogen niet te breed zijn, lange ondertitels splits je daarom op in twee regels. De verdeling over de twee regels ziet er bij voorkeur zo evenwichtig mogelijk uit, maar moet ook taalkundig steek houden. Zinsdelen die samenhoren probeer je dus zo weinig mogelijk op te splitsen.
• De ondertitels geven best zo letterlijk mogelijk de gesproken tekst weer, maar bij snelle sprekers zal het meestal nodig zijn om wat in te korten / samen te vatten.
• Last but not least: de ondertitels moeten taalkundig correct zijn.

Masterbestand en deliverables

Als al het werk gedaan is, kun je de afgewerkte audio, video, afbeeldingen en ondertiteling combineren in een uiteindelijke export van hoge kwaliteit. 

Gebruik dit als een masterbestand. Exporteer alle benodigde deliverables vanuit dit masterbestand. Zorg ervoor dat je een back-up maakt van dit bestand, samen met alle projectbestanden.

Lokale back-ups en back-ups op korte termijn kunnen worden gemaakt met behulp van twee kopieën op twee afzonderlijke harde schijven die op twee verschillende plaatsen worden opgeslagen.

We raden je aan om contact op te nemen met externe organisaties (bijvoorbeeld een museum, een archiefinstelling, een instelling voor digitaal erfgoed, lokaal archief, ...) voor langetermijnarchivering en duurzame bewaring van je filmmateriaal.

Wat het uiteindelijke doel ook is, het is van het grootste belang om het eindresultaat eerst te presenteren aan de betrokken gemeenschappen.

Organiseer een vertoning voor alle betrokken partijen, zodat ze opmerkingen kunnen maken en wijzigingen kunnen voorstellen. 

Afhankelijk van de functie en/of het doel van je filmproject, zal de verspreiding op verschillende manieren gebeuren:

• presentaties op scholen
• publieke vertoning op festivals
• archivering van de film voor toekomstig onderzoek
• onderdeel van een tentoonstelling
• vrij raadpleegbaar op sociale media en/of websites van de betrokkenen
• ...

Hier kan je ook opnieuw beroep doen op partners, zowel binnen als buiten het traject (denk aan regionale, thematische, ... partners).